Şehir Isı Adası ile Yüzey Isı Adası Kavramları Arasındaki Farklar ve İstanbul Örneği

Şehirler yapıları gereği doğal çevreden daha farklı ısınma ve soğuma karakterine sahip olmaktadır. Bu farklılık sonucunda ortaya çıkan yapıya Şehir Isı Adası(ŞIA) denilmektedir. ŞIA'lar meteorolojik verilerin analizi sonucunda ortaya koyulabilmektedir. Bu analizlerin yapılması için şehir içi istasyonlar ve kırsal istasyonlar arasında kıyas yapılması teorik olarak yeterlidir. Akademik araştırmalar sonucunda şehirlerin ısınma ve soğuma karakterini tanımlamak için Yüzey Isı Adası(YIA) kavramı da ortaya çıkmıştır. YIA ve ŞIA kavramları arasındaki temel fark gözetilmeden bazı yayınlarda YIA kavramı ŞIA kavramı yerine de kullanışmış ve bu kullanımdan dolayı hatalı sonuçlar elde edilmiştir. Bu iki kavram arasındaki nüansların belirlenmesi amacıyla her iki kavramın da İstanbul örneğindeki sonuçları araştırılmış ve bu sonuçlar üzerinden farklar ortaya koyulmuştur. Bu amaç doğrultusunda İstanbul İli'nin Meteorolojik kayıtları ile Landsat 8 uydusundan elde edilen görüntüle açık kaynak kodlu Coğrafi Bilgi Sistemleri(CBS) kullanılarak analizler yapılmıştır. Analizler sırasında PostgreSQL veri tabanı, QGis 3.4 ve 2.18 CBS uygulaması ve çeşitli uzaktan algılama yazılımları kullanılmıştır.

ŞIA ve YIA kavramları arasındaki farkları ispatlarıyla birlikte ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilen bu çalışma neticesinde YIA ile ŞIA’nın varlığı ve tespit edilebilmesi açısından doğal alanlar ile şehirsel alanlar arasında farklılıklar tespit edilmiştir. Şehir ısı adasını tespit etmek amacıyla kullanılan yüzey sıcaklık verileri kısıtlı bir zaman aralığına sahip olduklarından dolayı yanıltıcı sonuçlar ortaya koyabilmektedir. Yüzey sıcaklığı verileri sadece şehirsel alanlarda değil doğal ortamlarda da farklı sebeplerden dolayı artışlar ve azalışlar göstermektedir. 

Oysaki hava sıcaklıkları şehirsel alanlarda doğal çevreye göre çok net bir değişime uğramaktadır ve buna benzer değişikliklere doğal ortamlarda bu sıklıkta rastlanmamaktadır. Bu durum da göz önüne alındığında şehir ısı adasını tespit edebilmek için kullanılan yüzey sıcaklık verileri aslında ŞIA’yı değil YIA’yı tespit etmekte yardımcı olmaktadır. ŞIA olarak belirtilen kavram şehirsel alanlarda meydana gelen ve yakın çevredeki doğal ortamda görülmeyen sıcaklık değişimlerini temsil etmektedir. Bu değişiklikler mevsimsel etkilere göre negatif ya da pozitif ŞIA ortaya çıkarmaktadır. Oysaki YIA’nın tespiti doğal ortamlarda da mümkündür. Bu özelliğinden dolayı YIA ve ŞIA iki farklı kavram olarak İstanbul özelinde değerlendirilmiştir. Aynı durumun farklı bölgelerde de geçerli olduğu İstanbul’un farklı alanlarında yapılan analizlerle de çalışma içerisinde ortaya konulmuştur. Bu durumlara ek olarak yüzey sıcaklık verilerini etkileyen birden çok yanıltıcı faktör de yüzey sıcaklık verilerinin kullanılabilirliğine şüphe düşürmektedir. 

Özellikle ortalama değerler hesaplanırken etkili olan bu yanıltıcı yansıma değerleri araştırmaların geçerliliği teyit edilmesi gereken sonuçlar oluşturmaktadır. Yapılacak ŞIA araştırmalarında hava sıcaklığı verilerinin kullanılacak olması mekânın gerçek sıcaklığı hakkında şüphe bırakmayacak ve şehir ısı adasını net olarak ortaya koyacaktır. Çünkü hava sıcaklıklarını etkileyen faktörler arasında ilgili şehrin geometrik yapısı, binaların türü ve yüksekliği, nüfus yapısı, eğitim düzeyi, kullanılan enerji türleri, ekonomik faaliyetler (sanayi, turizm, hizmet vs.) gibi unsurlar da yer almaktadır. Bu unsurların birçoğu şehir yüzey sıcaklıklarına doğrudan etki etmezken hava sıcaklıklarını direkt olarak değiştirebilmektedir. Beşeri faktörlerin hava sıcaklıklarından tespit edilmesini sağlamaktadır. Ayrıca yüzeylerin yapısından dolayı ortaya çıkacak sıcaklıkların da etkisinden arınmış olarak ölçülen hava sıcaklıkları sayesinde şehir ısı adasının da tespiti daha doğru yapılmış olacaktır. Tüm bu durumlar göz önüne alındığında şehir ısı adası kavramının, şehir yapısından dolayı ortaya çıktığını ve şehir ile yakın çevredeki doğal ortam arasındaki sıcaklık farkı olduğu sonucuna varabiliriz. Yüzey ısı adası kavramı ise şehir ya da doğal alan fark etmeksizin doğrudan yüzeyin yapısı ve güneşin geliş açısı sonucunda ortaya çıkan yüzey sıcaklığının bölgesel yayılışını ifade etmektedir. Yüzey ısı adasının oluşmasında insan etkisi temel şart değilken şehir ısı adasının oluşmasında insan faaliyetleri temel etkeni oluşturmaktadır. İnsanlar tarafından gerçekleştirilen faaliyetler sonucunda havanın yapısındaki değişimlere bağlı sıcaklık değişiklikleri şehir ısı adasının ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla yüzey sıcaklıkları kullanılarak yapılan analizler yüzey ısı adasını belirtirken, hava sıcaklıkları ile yapılan analizler şehir ısı adasını belirtmektedir.

Tezimin tamamına ulaşmak için bağlantıya tıklayınız: Şehir Isı Adası - İndir 

Kaynak: Özbilge, M., Şehir Isı Adası ile Yüzey Isı Adası Kavramları Arasındaki Farklar ve İstanbul Örneği, 636471, 2020, İSTANBUL